ترکیه با نام رسمی جمهوری ترکیه کشوری فراقاره ای است که بخش عمده ای از آن در غرب آسیا و بخشی از آن در بالکان اروپاجنوب شرقی واقع است. ترکیه با وسعت 783562 کیلومتر مربع ، سی و پنجمین کشور پهناور جهان بوده که از شمال با دریای سیاه ، از شمال شرق با گرجستان ، از شرق با ارمنستان وجمهوری آذربایجان و ایران ، از جنوب شرق با عراق ، از جنوب با سوریه و دریای مدیترانه ، از غرب با دریای اژه و از شمال غربی یا یونان و بلغارستان مرز مشترک دارد. این کشور از سه طرف با دریا ارتباط دارد ؛ دریای سیاه ، مدیترانه  ، مرمره و اژه از طریق دو تنگه ی بسفر و داردانل به دریا های آزاد وصل میشود و به لحاظ جغرافیایی موقعیت مطلوبی را برای این کشور ایجاد میکنند.در واقع پیوندگاه دو قاره ی مهم آسیا و اروپا بشمار میرود. این ویژگی سیاست های داخلی و خارجی ترکیه را تحت تاثیر قرار داده و به گونه ای که همواره درصدد توسعه تجارت و حفظ تمامیت ارضی بوده اند. پایتخت ترکیه شهر آنکارا است ، تاریخ انتخاب این شهر به عنوان پایتخت برمی گردد به دهه 1920، پس از پایان جنگ جهانی اول و سقوط امپراتوری عثمانی ، ترکیه در معرض تهدید قرار گرفت. در آن زمان، مصطفی کمال آتاتورک به‌عنوان رئیس جمهوری ترکیه ، تصمیم گرفت که پایتخت را از استانبول به مکانی ایمن‌ تر انتقال دهد. به همین دلیل، در سال 1923، آنکارا به عنوان پایتخت ترکیه انتخاب شد. در ابتدا، آنکارا یک شهر کوچک بود ولی بعدها با تلاش‌ زیاد دولت، به شهری بزرگ و مدرن تبدیل شد. هرچند که همچنان استانول بزرگترین شهر و مرکزمالی این کشور به شمار می آید اما آنکارا نیز به عنوان یکی از شهرهای بزرگ ترکیه ، با شهرک‌های مسکونی، شرکت‌های بزرگ، دانشگاه‌های معتبر، مراکز خرید، فرودگاه بین‌المللی و فرهنگ و تاریخ غنی و… مورد توجه ویژه قرار گرفته است. پس از آن ازمیر ، آدانا ، بورسا بزرگترین شهرهای ترکیه بحساب می آیند.

اقتصاد تركيه همواره بر دو پايه توريسم و تجارت استوار بوده است به گونه ای که میتوان گفت از پايان سال ٢٠٢٢ رهبران تركيه به اين نتيجه رسيدند كه بهبود روندهای اقتصادی در گرو توسعه روابط خارجی با اولويت غرب و سپس كشورهای حوزه شرق است. به طوری كه تركيه مذاكرات الحاق به اتحاديه اروپا را پيگيری مي كند و در عين حال در نشست های پيمان شانگهای نيز شركت می كند. همچنین میتوان سیاست خارجی ترکیه را به دو دوره (2010 تا 2014 و 2014 تا به امروز ) تقسیم کرد بدین شرح که از دوره ی اول که سالهای 2010 الی 2014 را شامل میشود به عنوان دوره ی تنش صفر یاد میشود این برهه ، دوره همكاری بين المللی با همسايگان و ساير كشورهای جهان، رفع هر گونه تنش و تمركز بر ترويج شعار ” تركيه پل تجارت جهانی ” بود. در اين راستا ، تركيه به انعقاد موافقتنامه های تجارت آزاد يا ترجيحی با كشورها، براي توسعه سهم از بازارهاي بين المللی و منطقه ای متمركز شد و موافقتنامه تجارت ترجيحی با ايران هم در انتهای همين دوره امضا شد. همچنين تركيه با جديت گذشته مذاكرات پيوستن به اتحاديه ارو پايي را علی رغم چالش های ناشی از مخالفت برخی دولت های اروپايی ادامه داد كه از دستاوردهای آن، لغو رواديد تردد در اتحاديه اروپا برای بازرگانان ترک است. دوره ی دوم نیز سالهای 2014 تا به امروز را در بر میگیرد ؛ سياست های اين دوره ، بر مدار انديشه اردوغان می گردد و وی از آن به عنوان رويكرد رئاليسم اخلاقی در روابط خارجی نام می برد. اين ديدگاه سه بعد دارد : همكاري تجاری با جهان ، همكاری استراتژيک با دوستان و كمک انسان دوستانه به ملتهای نيازمند. كه درواقع به معنای توسعه نفوذ سياسی و اقتصادی در كشورهای ضعيف تر، بويژه حوزه های خاورميانه ، آفريقا و برخی كشورهای آسيايی تلقی می شود. در اين دوره، اردوغان بر رفع تنش و به تبع آن ارتقای روابط با كشورهای دوست تا كيد می كند اما ميان دوستان، اولويت ها و تمايزاتی قائل است. همچنين ضمن تداوم سياست دولت تجاری به موضوع مهمترين دلايل آن، نگرانی از خدشه به توسعه صادرات اين كشور است. بروز مناقشه در امنيت ، نگاه ويژه ای دارد. به نظر میرسد كه تركيه نگراني های امنيتی دارد كه يكی از خاورميانه و همسويی كمتر با سياست های غرب و ناتو در منطقه ، منجر به مسائلی در اقتصاد اين كشور از جمله  تداوم تراز تجاري منفی ، افزايش نرخهای تورم و بيكاری ، افزايش  نرخ مسكن ، افزايش بدهی به بانک ها و سرمايه گذاران خارجی بخصوص در سالهای 2016 تا 2022 گردیده است.

با توجه به موقعيت مكانی تركيه و شناخته شدن به عنوان پل تجارت جهانی و شناسايی شهر استانبول به عنوان يكی از پايتخت های فرهنگی اروپا تمركز بر دو بخش توريسم و بازرگانی يک ضرورت مهم اقتصادی تلقی می گردد. بخصوص در حوزه تجارت منطق تركيه و كشورهايی كه در پي توسعه صادرات هستند، رفع ديوارها و موانع تعرفه ای و غير تعرفه ای است. در اين راستا، تركيه برای رفع موانع تعرفه ای و رقابتی كردن محصولات تركيه در بازارهاي خارجی اقدام به انعقاد موافقتنامه های تجارت ترجيحی و آزاد با كشورهای متعددی نموده است. از جمله چند جانبه ها: سازمان تجارت جهانی ، اتحاديه گمركی اروپا ، سازمان همكاری های سازمان همكاری های اسلامی و… قابل ذكر هستند. به علاوه تركيه در پيمان تجارت آزاد با سازمان های منطقه ای نظير: مركوسور، كشورهای آمريكای مركزی ، شورای همكاری خليج فارس قرار دارد. تركيه با ٢٢ كشور موافقتنامه تجارت آزاد دو جانبه و با ٢٠ كشور هم در موافقتنامه تجارت ترجيحی (به دو شكل قطعی و در حال مذاكره) است. موافقتنامه تجارت ترجيحی ايران و تركيه مشتمل بر ١٢٥ قلم كالای صنعتی برای تركيه و ٢١٥ قلم كالای كشاورزی و غذايی برای ايران در دی ماه ١٣٩٢ امضا شد و در دی ماه ١٣٩٣ اجرايی گرديد. اين موافقتنامه همچنان در حال مذاكره برای توسعه است. بازار ترکیه بازاری به شدت رقابتی است و همانند سایر بازارها ، حضور در آن مستلزم تبلیغات متناسب با سلیقه ی مردم ان منطقه است.از جمله تکنیک های تبلیغاتی متناسب با روانشناسی بازارترکیه عبارتند از : تبلیغات خیابانی ، تبلیغ در صفحات روزنامه و مجلات ، تبلیغات از طریق برپایی فستیوال و همایش و معرفی محصولات ، رسانه های جمعی نظیر رادیو و تلویزیون و اینترنت ، شرکت در نمایشگاه (بهتر است قبل از حضور در نمایشگاه از طریق موارد مذکور محصول خود را معرفی کرده باشید.)

تجارت خارجی ترکیه

اقلام عمده صادراتی تركيه به جهان عبارتند از: وسايل نقليه موتوری برای حمل اشخاص ، كالا و حمل ونقل عمومی – قطعات وسايل نقليه موتوری – زيورآلات يا جواهر آلات و اجزای آنها – لوازم خانگی -آهن و فولاد – روغن های نفتی و روغن های حاصل از مواد معدنی قيری – مصالح ساختمانی- پنبه – محصولات مبتنی بر آرد – فرش و ساير كفپوش ها از مواد نسجی – سيم عايق شده – لباس به صورت دست – ميله های آهنی يا فولادی – ميوه – خشكبار – سبزيجات – غذاهای فرآوري شده.

اقلام عمده وارداتی ترکیه نیز عبارتند از: سوختهای معدنی – ماشين آلات صنعتی – لوازم الكترونيكی – انواع پليمرها – هواپيما و قطعات آن – كالاهای خاص، روغنهای نفتی – طلا از جمله طلای آبكاری شده – قراضه و ضايعات چدن يا آهن آجدار و قطعات وسيله نقليه موتوری – اتومبيل های سواری – ذغال سنگ قيری – دستگاههای تلفن –آلومینیوم کارنشده – دارو – موتورهای پیستونی درونسور.

اقلام صادراتی ایران به ترکیه عبارتند از: گازطبیعی ، اوره ، روی غیرممزوج ، کاتود و قطعات كاتود از مس تصفيه شده ، آلومينيوم بصورت كارنشده و غيرممزوج ، پلی اتیلن گرید فیلم با وزن (چگالی) کمتر از 94% ، پسته با پوست خشک یا تازه ، پلی اتیلن گرید بادی با وزن (چگالی) 94% یا بیشتر، پلی اتیلن گرید لوله با وزن (چگالی) 94% یا بیشتر ، مس تصفیه شده.

اقلام وارداتی ایران از ترکیه عبارتند از: تراكتورهای جاده ای برای نيمه تريلرها ، روغن دانه آفتابگردان ، روغن گلرنگ، روغن پالم ، موز سبز تازه يا خشک كرده ، ذرت دامی ، گندم معمولی ، جو به استثنای بذر، توتون آماده يا فرآوري شده ، گوشت مرغ وخروس يخ زده ، دسته الياف ازرشته های سنتتيک، ازآكريليک يا مداكريليک ، داروهای دامپزشكی ، كاتاليزورهای تقويت شده با فلز گرانبها يا تركيبات فلز گرانبها ، شكر تصفيه نشده ، چوب و خميرچوب ، قطعات منفصله جهت توليد اتوموبيل سواری بنزينی ، ماشين آلات و دستگاه ها برای تهيه يا توليد صنعتی غذا يا نوشابه.

بازرگانان و مصرف كنندگان ترک كالای تولید شده در کشورخود را علی رغم كاستی های آن،به کالای خارجی ترجيح می دهند. بنابراین پيشنهاد می کنیم برای حضور در بازار ترکیه ، شركت خود را در تركيه ثبت كنيد (از نیروی کار ترک در شرکت استفاده کنید ) و برچسب و نوشته بسته بندی ها به زبان تركيه تهيه کنید. همچنين بهتر است از رنگ های قرمز و آبی در طراحی بسته بندی ها و كاتالوگ ها استفاده شود چراکه اینها بیشتر مورد پسند ترک ها واقع میشود. مضافا اینکه اغلب به طرح های غربی تمايل دارند. مثلا تابلو فرش ايران منقش به تابلوهای نقاشان برجسته اروپايي را به طرح های اصیل و سنتی ایرانی ترجيح مي دهند. در خصوص مواد غذایی نیز ذائقه ترک ها بسیار نزدیک به ذائقه ی ایرانیان است و در خیلی موارد شاهد پیوند فرهنگ ایران و ترکیه هستیم بنابراین ضروری است برای عرضه محصولات خوراکی و مواد غذایی به این امر توجه داشته باشید. دولت تركيه محدوديت هايی را بر واردات محصولات نفتی و گازی اعمال نموده است اگرچه در مواردی به واردات اين محصولات از برخی كشورها سخت گيری ندارد اما در دو سه سال گذشته واردات اين محصولات از ايران را تا حد زيادی محدود كرده است. دليل اين امر، اداره ای در وزارت انرژی تركيه موسوم به اداره كنترل بازار انرژی تركيه است. كشورهای صادركننده در حوزه انرژی را مقيد به اخذ مجوز صادرات به تركيه كرده است. به نظر میرسد اين اداره تابع سياستگزاری های نهاد اتحاديه منطقه ای تنظيم بازار انرژی باشد كه مركز آن دربوداپست پايتخت مجارستان واقع شده و تا سال ها از منابع مالی آژانس كمک های آمریکا بهره مند بوده است. صادركنندگان ايرانی با اداره ی مذکورکه در شهر آنکارا است در تعامل بشند و با جلب حمايت شركا يا نمايندگان خود در تركيه مجوزهای لازم را براي صادرات محصولاتشان به تركيه دريافت نمايند.

تکنیک های ورود به بازار ترکیه

اگر چه ايران از حيث توليد انواع كالا و خدمات از ظرفيت بالايی برخوردار است اما برند محصولات ايراني هنوز آن طور كه بايد در بازارهای بين المللی شناخته شده نيست و لازم است كه بنگاه های ايراني با استراتژی مشخصی گام بردارند. مهم ترين امتياز شركت های ايرانی نسبت به سایر رقبا در بازار تركيه ، شباهت های زياد در ذائقه و فرهنگ ایرانی ها با مردم تركيه است با این وجود در ورود به بازار و ايجاد زمينه مذاكره با طرف های تجاری ناگزير از پشتيبانی دولت از طريق ايفای نقش سفارت، سركنسولگری ها و به خصوص رايزن بازرگانی هستیم.چراکه  به نظر مي رسد طرف های ترک بر توانمندی شركت های ايرانی واقفند ولی ترجيح مي دهند كه با واسطه سفارت و رايزنی بازرگانی و به عبارتی، با حضور دولت ها به همكاری بپردازند. بنابراين، بهترين حالت آن است كه تجار و شركت های ارزيابی شده از حيث توانايی كار تجاری يا سرمايه گذاری با هماهنگی رايزن بازرگانی مستقر در سفارت يا سركنسولگری اقدام به ارتباط با شركای تجاري خود در بازار تركيه نمايند.

شیوه های حضور در بازار ترکیه

تاسيس فروشگاه ها و رستوران های زنجيره ای ايرانی كه حتی الامكان با سرمايه گذاری كامل طرف ايرانی باشد شروع اين اقدام از مناطق شرقی تركيه توصيه مي شود و در اين خصوص شهرهای وان، ايغدير، ارزروم، ديابكر، كارس و ترابزون بر استانبول، ازمير و آنكارا ارجحيت دارند. تاسیس فروشگاه های صنايع دستی ايرانی در شهرهای با جاذبه گردشگری تركيه نظير: استانبول، ازمير و آنتاليا توصيه مي گردد. در اين خصوص برپايی سالانه نمايشگاه های فرهنگی ايران در شهرهای مختلف تركيه پيشنهاد مي گردد. تاسیس مراكز پخت و تهيه كلوچه ها و شيرينی های محلی مناطق مختلف ايران در شهرهای تركيه بویژه در مراكزتفريحی و گردشگری شهرها عرضه شوند توصیه میشود شركت های فنی و مهندسی ايران ابتدا شركت های خود را در تركيه به ثبت برسانند و سپس با ورود به تشكل های شناخته شده نظير اتحاديه پيمانكاران ترک يا اتاق های بازرگانی به كسب وكار و تعامل های مورد نياز بپردازند توانمندی ايران در انواع فناوری ها به خصوص صنايع هوايی، خودرويی، لوازم خانگی و فناوری اطلاعات، زمينه ديگری است كه با پشتيبانی دولت می تواند منجر به همكاری و سرمايه گذاری های مشترك سودمندی ميان دو كشور گردد.

مناطق آزاد ترکیه

مناطق آزاد تركيه يكی از فرصت های استقرار و توسعه كسب وكار محسوب مي شوند، ضمن اينكه، ثبت و تأسيس شركت در مناطق آزاد تركيه موجب مي شود كه كالاهای صادراتی با بسته بندی ترک با تعرفه گمركی صفر قابل صدور به بازارهای اروپايی هستند. مهم ترين مناطق آزاد تركيه در شهرهای استانبول، ازمير و مرسين واقع شده اند و شهر ازمير به تنهايي دارای پنج منطقه آزاد است. از جمله امتيازات مناطق آزاد در تركيه می توان به موارد ذيل اشاره كرد:

خدمات برق و گاز طبيعی

خدمات ايمنی و بهداشتی

معافيت از ماليات بر درآمد برای شركت های توليدی مستقر در مناطق آزاد و صادركنندگان

امكان انتقال آزاد درآمدها در محدوده تركيه و اتحاديه اروپا

معافيت از عوارض گمركی در ورود به تركيه و اتحاديه اروپا

بهره مندی از مزايای تجارت اروپايی

عدم محدوديت زمانی برای حفظ كالا در منطقه آزاد

پرداخت ها با ارزهای خارجی انجام مي شود

عدم محدوديت تجاری ميان منطقه آزاد و خارج از تركيه

خدمات انبار به شركت ها

خدمات كيترينگ به كاركنان شركت هاي مستقر در منطقه آزاد

با عنايت به اهميت اقتصادی ازمير، استقرار در اين شهر و به خصوص منطقه آزاد آن توصيه می گردد.