سال ۱۴۰۳ برای بازار طلا و سکه سال جذابی بوده است. افزایش تنش‌های سیاسی، رشد قابل توجه نرخ دلار، صعود قیمت جهانی طلا، تشدید درگیری‌های منطقه‌ای به خصوص جنگ غزه و تداوم جنگ اوکراین، همگی دست به دست هم داده‌اند تا شاهد بازدهی چشمگیر طلا و سکه در بازار داخلی باشیم.

در این میان، پدیده‌ای قابل پیش‌بینی، شکل‌گیری حباب قیمتی قابل توجه در بازار سکه بوده است. آیا حباب ربع سکه در سال ۱۴۰۴ تخلیه می‌شود؟ این یادداشت تحلیلی بر ریسک‌های سرمایه‌گذاری طبقات کم‌درآمد، ربع سکه است.

طــلا در اقتصــاد ایــران همــواره نقــش پناهــگاه امــن ســرمایه را ایفــا کــرده اســت. ایــن فلــز گرانبهــا در طــول دهه هــای گذشـته، محبوبیـت خاصـی در میـان سـرمایه گذاران ایرانـی داشـته اسـت. عواملـی همچـون تـورم مزمـن، نوسـانات ارزی، تنشهــای سیاســی و ریســکهای ژئوپلیتیــک، همگــی در افزایــش جذابیــت ســرمایه گذاری در طــا نقــش داشــته اند.

ربـع سـکه بـه دلیـل قیمـت پایینتـر نسـبت بـه سـکه های تمـام و نیـم، همـواره مـورد توجـه اقشـار کم درآمدتـر جامعـه
بــوده اســت. ایــن گــروه از ســرمایه گذاران، کــه عمومــا بــا هــدف حفــظ ارزش پس اندازهــای خــرد خــود بــه ایــن بــازار وارد میشــوند، در شــرایط فعلــی بــا ریســک قابــل توجه تــری روبــرو هســتند.

چشم انداز بازار ارز و اثر آن بر حباب سکه

بـا نگاهـی بـه بودجـه سـال ،۱۴۰۴ بـه نظـر میرسـد سیاسـتگذار بـرای مدیریـت کسـری بودجـه، اسـتراتژی انتشـار گسـترده
اوراق بـا درآمـد ثابـت را در پیـش گرفتـه اسـت. ایـن رویکـرد، بـه معنـای تـداوم نرخ هـای بهـره بـالا در بـازار خواهـد بـود.
تجربـه نشـان داده اسـت کـه در شـرایط نـرخ بهـره بـالا، انگیـزه سـفته بازی در بـازار ارز کاهـش مییابـد و در صورتـی کـه
ریسـک سیاسـی جدیـدی بـه بـازار تحمیـل نشـود، انتظـار مـیرود رشـد نـرخ دالر چنـدان فراتـر از رشـد نـرخ تـورم نباشـد.

با ایـن حـال، بـا پیـروزی ترامـپ در انتخابـات، در صـورت تشـدید تحریم هـا علیـه ایـران بـا محـدود کـردن صـادرات و کاهـش
درآمدهـای ارزی کشـور، کسـری بودجـه افزایـش خواهـد یافـت کـه در نهایـت رشـد نـرخ دلار را بـه دنبـال خواهـد داشـت.
در ســطح بین المللــی نیــز، قیمــت طــا بــه شــدت متأثــر از سیاســت های پولــی فــدرال رزرو آمریکاســت. هرچنــد بانــک
مرکــزی آمریــکا رویکــرد کاهــش تدریجــی نــرخ بهــره را در پیــش گرفتــه، امــا همزمــان شــاهد تقویــت شــاخص دالر در
بازارهــای جهانــی هســتیم. بــا ورود ترامــپ بــه کاخ ســفید، احتمــال تســریع در رونــد کاهــش نــرخ بهــره وجــود دارد کــه
میتوانـد بـه تقویـت بیشـتر طـا بینجامـد. بـا ایـن حـال، در شـرایط فعلـی، پیشبینـی دقیـق ایـن رونـد و تأثیـر آن بـر
بــازار جهانــی طــا دشــوار اســت.
ایـن شـرایط میتوانـد بـه طـور مسـتقیم بـر بـازار سـکه تأثیـر بگـذارد. از یـک سـو، عـدم جهـش نـرخ ارز میتوانـد انتظـارات
تورمـی را کنتـرل کنـد و از سـوی دیگـر، نرخ هـای بهـره بـالا، هزینـه فرصـت نگهـداری طـا و سـکه را افزایـش میدهـد. در
چنیـن شـرایطی، بـه نظـر میرسـد حبـاب موجـود در بـازار سـکه، بـه خصـوص در بخـش ربـع سـکه کـه بیشـترین حبـاب رادارد، مسـتعد تخلیـه باشـد.
امـا توجـه بـه ایـن نکتـه ضـروری اسـت کـه بانـک مرکـزی بـه عنـوان بزرگتریـن فروشـنده طـا در ایـران، همـواره از وجـود
حبــاب در بــازار ســکه منتفــع میشــود و ایــن موضــوع میتوانــد بــر سیاســت های عرضــه ســکه در بــازار تأثیرگــذار باشــد. در شـش ماهه ابتـدای سـال جـاری، 42 تـن طـا وارد کشـور شـده اسـت کـه نسـبت بـه مـدت مشـابه سـال قبـل رشـد ۶ برابـری داشـته اسـت.

تجربه ی سال 97
تجربـه تاریخـی سـال ۱۳۹۷ میتوانـد درسهـای ارزشـمندی بـرای شـرایط امـروز داشـته باشـد. در آن سـال، قیمـت سـکه
از حـدود ۱.۵ میلیـون تومـان در ابتـدای سـال بـه مـرز ۵ میلیـون تومـان در تابسـتان رسـید. ایـن افزایـش شـدید قیمـت
متأثـر از خـروج آمریـکا از برجـام، جهـش نـرخ دلار از ۴۰۰۰ بـه بیـش از ۱۸۰۰۰ تومـان و هجـوم مـردم بـه بـازار سـکه بـرای
حفــظ ارزش دارایی هایشــان بــود.
در آن مقطــع نیــز، درســت ماننــد امــروز، ربــع ســکه و نیــم ســکه بــه دلیــل قیمــت پایین تــر، مــورد اقبــال خــاص اقشــار متوسـط و کم درآمـد قـرار گرفـت و حبـاب قیمتـی ربـع سـکه بـه بیـش از ٪۳۰ قیمـت ذاتـی آن رسـید. امـا در نیمـه دوم سـال، بـا اقدامـات بانـک مرکـزی شـامل راه انـدازی بـازار ثانویـه ارز، عرضـه گسـترده سـکه های پیش فـروش شـده و کنتـرل نسـبی نـرخ ارز، حبـاب سـکه شـروع بـه تخلیـه شـدن کـرد. قیمـت ربـع سـکه در عـرض چنـد مـاه حـدود ٪۴۰ افـت کـرد و دارنـدگان آن، کـه عمومـا بـا قیمت هـای بـالا خریـده بودنـد و تـوان مالـی محـدودی داشـتند، متحمـل زیان هـای سـنگینی شــدند. هــر چنــد ایــن زیان هــا در بلندمــدت جبــران شــده اند امــا اختصــاص قســمتی از پس انــداز کــه در میان مــدت نیــاز بـه نقدکـردن داشـته باشـند سـبب شناسـایی زیـان برخـی سـرمایه گذاران شـد.

پیامدهــای اجتماعی-اقتصــادی ایــن رخــداد احتمالــی قابــل تأمــل اســت. از دســت رفتــن ســرمایه های خــرد میتوانــد بــه تشــدید شــکاف طبقاتــی، افزایــش نارضایتــی عمومــی و کاهــش اعتمــاد بــه بازارهــای ســنتی ســرمایه گذاری منجــر شــود.
ایــن مســئله بــه ویــژه بــرای اقشــار کمدرآمــد کــه تــوان جبــران زیان هــای احتمالــی را ندارنــد، میتوانــد بحران ســاز باشــد. بــه نظــر میرســد سیاســتگذاران اقتصــادی بایــد توجــه ویــژهای بــه ایــن موضــوع داشــته باشــند. ارائــه گزینه هــای ســرمایه گذاری جایگزیــن کم ریســک بــرای اقشــار کم درآمــد، آمــوزش ســواد مالــی میتوانــد از جملــه راهکارهــای مؤثــر در ایــن زمینــه باشــد. همچنیــن، ســرمایه گذاران خــرد بایــد بــا آگاهــی از ریســک های موجــود، از ســرمایه گذاری هیجانــی در ایــن بــازار پرهیــز کــرده و بــه دنبــال متنوع ســازی ســبد ســرمایه گذاری خــود باشــند.

در پایـان بایـد تأکیـد کـرد کـه در صـورت تمایـل بـه سـرمایه گذاری در بـازار طلـا، ربـع سـکه بـه هیـچ عنـوان گزینـه مناسـبی
نیســت. ســرمایه گذاری در نیــم ســکه نیــز توصیــه نمیشــود، امــا ســکه تمــام بــه دلیــل حبــاب کمتــر، وضعیــت بهتــری
نسـبت بـه دو گزینـه قبلـی دارد. بـا ایـن حـال، بهتریـن گزینـه بـرای سـرمایه گذاری در ایـن بـازار، صندوق هـای طلـا هسـتند
کـه بـه دلیـل محافظـت راحتتـر از دارایـی و نقدشـوندگی بـالا، ریسـک کمتـری را متوجـه سـرمایهگذار میکننـد. شـرایط
خـاص سـال ،۱۴۰۴ بـا توجـه بـه سیاسـت های مالـی دولـت و احتمـال ثبـات نسـبی نـرخ ارز، میتوانـد زمینه سـاز تخلیـه
حبـاب ربـع سـکه شـود. در چنیـن شـرایطی، اتخـاذ رویکـرد محتاطانـه در سـرمایه گذاری و توجـه بـه هشـدارهای کارشناسـان میتوانــد از بــروز خســارت های جبران ناپذیــر جلوگیــری کنــد.