ارمنستان با نام رسمی جمهوری ارمنستان ، کشوری واقع در غرب آسیا و قفقاز جنوبی است که از شمال با گرجستان ،از شرق با جمهوری آذربایجان ، از غرب با ترکیه و از جنوب با ایران مرز مشترک دارد.

ارمنستان با 29800 کیلومتر مربع مساحت منطقه ای کوهستانی و پرباران است که تنها بخش شمالی فلات وسیع ارمنستان را شامل میشود و درمیان دریای سیاه و دریای خزر قرار دارد که با این حال کشوری محصور در خشکی است و به راه های ارتباطی دریایی دسترسی ندارد و به لحاظ جغرافیایی در واقع مرزمیان آسیا و اروپا است.

پایتخت این کشور ایروان است و یکی از شهرهای بسیار مهم تلقی میشود چراکه  از حیث مساحت بزرگترین شهر در کشور ارمنستان بوده و در امتداد رود هرازدان واقع است بعلاوه مرکز اداری و فرهنگی کشور نیز محسوب میشود. دیگر شهرهای با اهمیت این کشور گیومری ،اچمیادزین و وانادزور هستند.

زبان رسمی این کشور ، ارمنی است که یکی از زبان های هندواروپایی است و در منطقه قفقاز و بویژه در کشور ارمنستان و آرتساخ و سایر کشورهای ارمنیان به عنوان جماعت پراکنده  شناخته میشود .

درخصوص دین مردم ارمنستان باید گفت بطور کلی قانون اساسی این کشور حق آزادی مذهب یا کفر را به ملت اعطا کرده به بیانی دیگر در این کشور آزادی مذهب وجود دارد با این وجود دین اکثریت مردمان مسیحیت است همچنین جوامع کوچکی از پیروان مسیحی ارتودوکس ، مسلمان و یهودی نیز در این منطقه حضور دارند.

واحد پول این کشور ، درام ارمنستان است. واژه ی درام از واژه درهم عربی گرفته شده است. در ابتدای فروپاشی شوروی هر درام به 100 لوما تقسیم میشد که با افت ارزش درام ، لوما کاملا از چرخه پولی ارمنستان خارج گردید و در حال حاضر کوچک ترین واحد پولی سکه های 10 درامی هستند. درام از سکه های 10 ، 20 ، 50 ،100 ، 500 و اسکناس های 1000 ، 5000 ، 10000 ، 20000 ، 50000 ، 100000 تشکیل میشود .

ارمنستان مجموعا 3 میلیون نفر جمعیت دارد که از این میزان حدود 37% جمعیت روستایی را تشکیل میدهند. بنابراین به لحاظ جغرافیایی و جمعیتی کشوری کوچک محسوب میشود اما با توجه به معاهداتی که دارد به جمعیت گسترده ای دسترسی دارد و ظرفیت های مناسبی را ایجاد میکند.

از جمله دلالیل اهمیت ارمنستان وجود پیمان تعرفه ترجیحی میان ایران و اتحادیه اوراسیا است که چندی قبل در سن پترزبورگ ، این پیمان تبدیل به معاهده ی تجارت آزاد شد و اکنون در مجالس شش کشور(روسیه – قزاقستان – قرقیزستان – ارمنستان – بلاروس – ایران) مطرح است و اگر به تصویب مجلس برسد تجارت آزاد و تعرفه ی تجارت بین این کشورها به صفر خواهد رسید ؛ که این پتانسیلی بزرگ به منظور توسعه ی روابط بازرگانی ، واردات و صادرات تلقی میشود چراکه قادر خواهیم شد به بازار این کشورها دسترسی داشته باشیم.

بازار اتحادیه اوراسیا بازاری مصرف گرا و متکی به واردات است ، این امر مضاف بر سایر مواردی که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت ، از این منطقه موقعیتی استراتژیک و با ارزش برای تجار ایرانی ساخته است.

در توضیح دیگر دلایل اهمیت پرداختن به ارمنستان  باید گفت از میان کشورهای فوق الذکر با روسیه ارتباط هوایی و دریایی ، با قزاقستان ارتباط دریایی ، با ارمنستان ارتباط هوایی و زمینی (از طریق مرز نوردوز در استان آذربایجان شرقی و مرز مغری در ارمنستان و هوایی داریم ؛ در واقع تنها راه ارتباطی زمینی میان ایران و اتحادیه اروپا از طریق ارمنستان است.

مورد حائز اهمیت دیگر این است که بروکراسی اداری در روسیه بسیار سنگین و پیچیده است همچین هزینه های دفتری در قزاقستان ، روسیه و مشخصا در مسکو بدلیل گران بودن کرایه محل ، بالا است در حالی که در ارمنستان هزینه ها مناسب تر و مقرون به صرفه تر است. پس ما قادریم با رعایت قواعد مبدا قرارداد ایران و اتحادیه اوراسیا ، تعدادی از محصولات را بصورت نیم ساخت در ایران تولید کنیم و سپس در ارمنستان فاینالایز کرده و با استفاده از ظرفیت های این کشور با تعرفه ی صفر به تمام کشورهای اوراسیا صادرکنیم.

علاوه بر موارد فوق الذکر، داشتن مرز زمینی مشترک ایران با ارمنستان امتیازی است که وقتی تلفیق میشود با ظرفیت های قرارداد اتحادیه اوراسیا و ایران پتانسیلی بسیار مهم نه فقط  برای ارمنستان بلکه برای سراسر اتحادیه اوراسیا ایجاد میکند. مضافا اینکه بخش عمده ای از مواد اولیه ی مورد نیاز ما  (از جمله چوب و الوار ) در ایران ، از طریق اتحادیه اوراسیا قابل تامین است. بنابراین واضح است که شبکه سازی از طریق ارمنستان با توجه به ظرفیت ها و موقعیت این کشور دراتحادیه اوراسیا حائز اهمیت بسیاری است.

مورد دیگری که ارمنستان را تبدیل به گزینه ای مهم برای ما کرده این است که از آنجایی که ارمنستان از نظر منابع انرژی کشوری بسیار فقیر بوده و انرژی در این کشور بسیار گران است و متقابلا از نظر منابع آبی بسیار غنی است ، مضافا اینکه توسط اتحادیه اوراسیا صندوق انرژی در این کشور ایجاد شده تا از این طریق بهره وری انرژی را افزایش دهند ، این کشور میتواند برای شرکت های فعال در حوزه ی بهروری انرژی منطقه ای جذاب باشد.

طبق آمار منتشر شده توسط اداره کل آمار کشور ارمنستان ، میزان مصرف انرژی در سال 2022 معادل 2/2 میلیون تن نفت خام بوده که در مقایسه با سال 2020 حدود 111% افزایش داشته و علت عمده ی این افزایش در مصرف انرژی ، رشد مصرف انرژی در حوزه ی حمل و نقل بوده که این خود بیانگر افزایش تجارت در این کشور است.

نکته ی قابل توجه این است که مناقصات در ارمنستان آزاد است و اشخاص میتوانند بعد از ثبت شرکت از طریق مناقصات در ارمنستان و اوراسیا بازاریابی کنند.

در سال 2022 ارمنستان رشد چشمگیری را تجربه کرد و بعنوان سریع ترین کشور در حال رشد در آسیای مرکزی و اروپای شرقی شناخته شد که علت عمده ی آن را میتوان هجوم مهاجران و بویژه جنگ زدگان اوکراینی در پی جنگ روسیه و اوکراین دانست که به تبع با افزایش سرمایه و گسترش مشاغل در این کشور مواجه شد. بدنبال این وقایع نرخ تورم این کشور از 8.6% به 3.1% کاهش یافت که این نشانگر افزایش قدرت خرید مردم ارمنستان است.

مورد دیگری که سبب اهمیت ویژه ی ارمنستان شده ظرفیت های مناطق آزاد اقتصادی این کشوراست که عبارتند از:

منطقه آزاد اقتصادی آلیانس با محوریت تولید و صادرات فناوری های نوین در زمینه ی الکترونیک ، دارو سازی و بیوتکنولوژی ، فناوری اطلاعات و انرژی های جایگزین

 منطقه آزاد اقتصادی مغری با محوریت صنعتی و لجستیکی در حوزه کشاورزی ، تامین برق ، گردشگری و تفریحی ، فرهنگی ، تجارت و حمل و نقل

 منطقه آزاد اقتصادی مریدیان با محوریت جواهرات ، تراش سنگ و ساعت سازی

 منطقه آزاد اقتصادی ایکاس با محوریت فناوری دیجیتال ، فناوری اطلاعات ، هوش مصنوعی ، توسعه نرم افزار ، مخابرات و سایر زمینه های فناوری پیشرفته

بر اساس قوانین مناطق آزاد جمهوری ارمنستان ، شرکت هایی که در مناطق آزاد فعالیت دارند از امتیازات مالیاتی و شرایط مساعدتر و متفاوت از اتحادیه اقتصادی اوراسیا برخوردار میشوند.علاوه بر آن از تعرفه های پایین برای استفاده از آب و برق بهره مند خواهند شد.

با وجود همه ی اینها توجه داشته باشید که کشور ارمنستان به تنهایی بازار هدف صادراتی برای ما نیست بلکه هدف ما از برقراری ارتباط با این کشور ، اتصال و ورود به سایر بازارهای جهانی از جمله اوراسیا و اروپا و کشورهای عضو سی آی اس است که برای تجار و صادرکنندگان ایرانی موقعیت ارزشمندی را به ارمغان می آورد.

سهم حوزه های مختلف در اقتصاد ارمنستان:

عمده ترین سهم را در اقتصاد این کشور معادل62 % بخش خدمات دارد پس از آن بخش صنعت 26% و بخش کشاورزی 12% در اقتصاد این کشور سهیم هستند.

عمده ترین تولیدات کشاورزی در این کشور سیب زمینی ، غلات ، محصولات گلخانه ای ، دام و شیلات ، میوه های درختی مثل انگور و گردو، سیب و بویژه زردآلوهستند تا جایی که ارمنستان در تولید زردآلو رتبه اول جهانی را به خود اختصاص داده است.

عمده ترین محصولات معدنی این کشور نیز عبارتند از آهن ، آلومینیوم ، مولبیدن و مس که میتوان از اینها برای تامین مواد اولیه در ایران استفاده کرد ؛ عمده ترین تولیدات صنعتی نیز نوشیدنی ها ، محصولات فراوری فلزات گرانبها و دخانیات هستند.

محصولات دارای پتانسیل صادراتی به ارمنستان به ترتیب الویت عبارتند از : کاغذ ، وسایل نقلیه موتوری ،قطعات خودرویی ، تلفن همراه و لوازم جانبی مربوط به آن ، فلزات و کانی ها ، دارو و . . . که از این میان میتوان محصولاتی نظیر پلی اتیلن و پلی پروپلین ، آهن و آلیاژ ، خوراکی هایی مثل پسته و کیوی و سیب و هندوانه و خرما و… را از ایران به ارمنستان صادر کرد.

همچنین خدمات فنی و مهندسی نظیر طراحی ساختمان و سازه های مسکونی ، طراحی کارخانه های تولید لوازم آرایشی و بهداشتی ، محاسبات مهندسی ارزش برای سازه های سبک و ضد زلزله و… بشدت مورد نیاز است.

در سال 2020 مجموع حجم تجارت دوجانبه میان ایران و ارمنستان حدود 402 میلیون دلار براورد شده اما باتوجه به کاهش ارتباطات میان ارمنستان و ترکیه و گرجستان بدلیل شرایط جنگ ، میزان تبادلات ارمنستان و ایران اکنون افزایش پیدا کرده اما متاسفانه آمار رسمی از میزان دقیق آن اعلام نشده است.

کشورهای که بیشترین پتانسیل صادرات به ارمنستان را دارند به ترتیب عبارتند از:

 ایران که از 88% پتانسیل خود استفاده میکند ،امارات که از 76% پتانسیل خود استفاده میکند ، روسیه که از 60% پتانسیل خود استفاده میکند ، آلمان که از 38% پتانسیل خود استفاده میکند، چین که از 32% پتانسیل خود استفاده میکند.

استانداردهای لازم جهت واردات کالا به ارمنستان

در این بخش به بررسی استانداردهای کشور ارمنستان جهت واردات کالا ، به تفکیک میپردازیم.

کالاهایی که در حوزه محصولات کشاورزی و مواد غذایی قرار دارند ، بایستی استانداردهای اوراسیا یا گوست را داشته باشند. استاندارد گوست به مجموعه ای از استانداردهای فنی بین المللی تلقی میشود که توسط شورای استانداردسازی ، اندازه گیری و صدور گواهی نامه اروپا-آسیایی مدیریت میشود. کشورهای روسیه ، بلاروس ، مولداوی ، قزاقستان ، آذربایجان ، ارمنستان ، قرقیزستان ، ازبکستان ، تاجیکستان ، گرجستان و ترکمنستان تمام یا برخی از استانداردهای گوست را علاوه بر استانداردهای ملی توسعه یافته ی خود پذیرفته و به آنها پایبندند.

در خصوص دارو و تجهیزات پزشکی ضروریست که ورازت بهداشت ای آر (ایزو 9001) را ثبت کند.

در حوزه ی لوازم خانگی و الکترونیکی استاندارد خاصی وجود ندارد فقط لازم است مصرف انرژی آن پلاس آ باشد و البته بازار این کالاها بشدت رقابتی است بنابراین زمانی موفق خواهید شد که بتوانید قیمتی کمتر و کیفیتی بالاتر از رقبای خود ارائه دهید.

برای محصولات صنعتی و معدنی ضروریست مواد اولیه آنالیز شوند. نکته قابل توجه این است که هنگام خرید دستگاهی نیاز به استاندارد نیست ولی برای کارخانه نیاز به استاندارد است.

درخصوص گیاه ، دام و مواد رادیو اکتیو نیز بایستی استانداردها و قوانین قرنطینه ی موجود رعایت شوند.

مهمترین معاهدات

در سال 2014 به منظور تسهیل تجارت کشورهای منطقه ، اتحادیه اقتصادی  اوراسیا با ریاست الکساندر لوکاشنکو تشکیل شد. کشورهای عضو این اتحادیه عبارتند از روسیه ، بلاروس ، ارمنستان ، قرقیزستان و قزاقستان .

همانطور که گفته شد هدف غایی این اتحادیه تسهیل تجارت میان کشورهای عضو است از دیگر اهداف این اتحادیه میتوان به ایجاد فضای واحد اقتصادی ، توسعه بازار مشترک و ترویج رقابت سالم در آن ، ایجاد همکاری در حوزه های گردشگری و تجاری و بازرگانی و… ،  دستیابی به حرکت آزاد کالا و سرمایه ، کاهش قیمت کالا از طریق کاهش هزینه های حمل و نقل ، کاهش و یا حتی حذف هزینه های گمرکی ، ایجاد سیاست های مشترک و وحدت رویه  و… اشاره کرد.

در تیرماه 1397 نماینده ی ایران با رئیس جمهور روسیه دیدار کرد و از توافق تجارت آزاد میان ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا خبر داد و در سال 1401 ایران و اتحادیه اوراسیا توافقنامه تجارت آزاد را امضا کردند که این امر میتواند سبب تسهیل تجارت و در نهایت افزایش همکاری های منطقه ای شود.

دیگری معاهده ی سی آی اس یا همان اتحادیه کشورهای مستقل یا همسود است که در سال 1991 توسط روسیه و 11 جمهوری دیگر که سابقا عضو اتحادیه جماهیرشوروی بودند تشکیل شد. در حال حاضر 9 کشور از کشورهای منطقه در آن عضو هستند اما اوکراین اخیرا از آن خارج شد.

شهر مینسک در بلاروس بعنوان مرکز اداری این اتحادیه شناخته شد .

 سی آی اس در زمینه های مختلف اهداف وسیعی دارد و معاهده ای جامع و همه جانبه تلقی میشود اما بطور اخص در ارتباط با آنچه مرتبط با مبحث ماست عملکردی مشابه با اتحادیه اقتصادی اوراسیا داشته و نیزاهداف و سیاست های اتحادیه اقتصادی اوراسیا را دنبال کرده و بدنبال ارائه تسهیلات و ایجاد رویه عملی واحد در برخی امورات بازرگانی و گمرک میان کشورهای عضو میباشد.

معاهده ی دیگری که ارمنستان از آن بهره میبرد جی اس پی پلاس است. این معاهده ای است میان ارمنستان و اتحادیه اروپا که به موجب آن حدود 9600 قلم کالا با تعرفه ی بسیار اندک با حتی با تعرفه صفر میتواند میان کشورهای عضو مبادله شود. وجود معاهدات مذکور ارمنستان را تبدیل به پل ارتباطی میان ما و بازار سایر کشورها با شرایط و تسهیلات عالی کرده است.