چین با نام رسمی جمهوری خلق چین در آسیای شرقی واقع است. این کشور با مساحت 9596962 کیلومترمربع در رده چهارم کشورهای پهناور دنیا قرار دارد و با جمعیت 1425000000 نفر دومین کشور پرجمعیت جهان است.پکن پایتخت و دومین شهر پرجمعیت چین و مرکز سیاسی ، فرهنگی کشور است.در گذشته مردم چین کشور خود را مرکز دنیا میدانستند و کشور خود را “جونگو” می نامیدند ؛ “جون” به معنای مرکز و “گو” به معنای قلمرو است و جونگو به معنی سرزمین میانه میباشد .همانطور که گفته شد چین در منطقه شرق آسیا قرار داشته و چهارمین کشور پهناور جهان و دومین کشور پهناور آسیا بعد از روسیه است ؛ دارای مرز زمینی با چهارده کشور جهان (روسیه ، مغولستان ، قزاقستان ، قرقیزستان ، تاجیکستان ، افغانستان ، پاکستان ، هندوستان ، نپال ، بوتان ، برمه ، ویتنام ، کره شمالی و میانمار مرز زمینی دارد. از سمت شرق و جنوب نیز از طریق دریای چین شرقی و دریای زرد و خلیج کره و آب های آزاد  با کشورهای دیگر ارتباط آبی دارد.آنچه مهم است این است که علی رغم اینکه مناطق شرق و جنوب چین تماما ساحلی است اما وجود مجمع الجزایری از جزایر روسیه و ژاپن و فیلیپین و کره باعث عدم دسترسی این کشور به آبهای آزاد شده اند و چناچه چین بخواهد به آبهای آزاد دسترسی داشته باشد بایستی از حریم آبی کشور های مذکور عبور کند.در واقع تایوان تنها گزینه دسترسی بی دردسر چین به دریاهای آزاد است.  به لحاظ سیاسی چین کنونی کشوری تک حزبی سوسیالیستی، با حاکمیت کمونیست است.در ساختار سیاسی چین پنج منطقه خودمختار و چهار شهرداری و دو منطقه ویژه اداری وجود دارد.مناطق خودمختار به مناطقی اطلاق میشود که با جمعیت خاصی به اقلیت های قومی اهدا شده است که عبارتند از مغولستان داخلی با اقلیت مغول ، سین کیانگ با اقلیت اویغورها ، گوانگشی با اقلیت ژوانگ، نینگ شیا با اقلیت هوئی و تبت با اقلیت تبتی ؛ لازم به ذکر است این مناطق دارای دولت محلی با اختیاراتی در چهارچوب قانون هستند و بالاترین سطح نهادهای مستقل اقلیتی در چین را دارا هستند.شهرداری ها نیز تحت نظارت دولت مرکزی قراردارند که عبارتند از : پکن ، تیانجین ، شانگهای و چونگ چینگ.مناطق ویژه اقتصادی چین مناطقی خودمختار هستند که تحت نظارت جمهوری خلق چین اند اما در واقع جزئی از سرزمین اصلی چین محسوب نمیشوند این مناطق عبارتند از هنگ کنگ و ماکائوبه لحاظ توسعه یافتگی ، بالاترین میزان توسعه اقتصادی را در مناطق شرقی و جنوب شرقی چین بدلیل مجاورت با دریا و دسترسی به راه های آبی شاهد هستیم که بالتبع مردمان این مناطق از قدرت خرید بیشتری نسبت به سایرین برخوردارند و هرچه به سمت مرکز و غرب پیش برویم قدرت اقتصادی با کاهش چشمگیری مواجه میشود.بنابراین محصولاتی ک باید درمناطق شرقی و جنوب شرقی چین عرضه شود محصولات برند دار با بسته بندی شکیل با کیفیت و قیمت بالا هستند ، در سایر مناطق وضعیت متفاوت است چراکه به دلیل پایین بودن سطح توسعه اقتصادی ، مردم از قدرت خرید پایین تری برخوردارند و غالبا متقاضی کالاهایی با کیفیت متوسط و ارزان قیمت اند.یکی از مولفه های تقاضا برای محصولات ، جمعیت است . به علت ساختارهای جمعیتی ، افزایش امید به زندگی و سیاست تک فرزندی ، جمعیت چین در فرایند پیری است و انتظار میرود تا سال 2040 جمعیت روند کاهنده داشته باشد.این در حالی است که همزمان با کاهش جمعیت درآمدها رو به افزایش است بنابراین سطح استانداردها  بالا رفته و چین بازار محصولات و خدمات مرغوب تر خواهد شد.میزان جمعیت هر منطقه ارتباط مستقیم با میزان تقاضای آن منطقه دارد. بالاترین تجمع جمعیتی در شرق کشور چین وجود دارد و هرچه به سمت مرکز و غرب حرکت کنیم از تراکم جمعیت کاسته میشود بنابراین با نگاهی مختصر به نمودار جمعیتی این کشور درمیابیم که تقاضا برای محصولات در شرق چین در بالاترین میزان خود قرار دارد ، در مناطق شمالی این میزان به حد متوسط بوده و در غرب به کمترین میزان میرسد.همچین انتظار میرود جمعیت شهری  تا سال 2040 نسبت به حال حاضر 10% افزایش پیدا کند یعنی مجموعا به 72% برسد، افزایش جمعیت شهری به معنای افزایش مصرف و تقاضاست چرا که بطور میانگین هر فرد شهرنشین مصرفی معادل سه نفر در روستا دارد ؛ به بیانی دیگر به هر میزانی که جمعیت شهری افزایش پیدا کند بت ضریب 3 مصرف نیز افزایش پیدا میکند.کشور چین بدلیل افق تولید بسیار خوب ، رشد اقتصادی بلندمدت زیرساخت های قابل قبول ، وجود ابر شهرهایی نظیر شانگهای که خود مجموعه ای اقتصادی هستند ، نیروی کار فروان ، درآمد نسبتا بالا ، بازارهای فروش متعدد ، نوآوری صنایع  و…برای فعالین اقتصادی و سرمایه گذاران خارجی جذابیت بسیاری دارد؛  مضافا اینکه وجود موافقت نامه های تجارت سرمایه گذاری و اصلاحات صورت گرفته در بازار امکان ایجاد روابط برای تولید کنندگان و عرضه کنندگان را فراهم آورده است.  کشور چین از سال 2001 به عضویت سازمان تجارت جهانی درآمده  فلذا از مقررات و دستورالعمل های این سازمان پیروی  میکند و در همین راستا اصلاحات بازار برای داشتن بازاری باز را انجام میدهد تا شرایط برای رقابت و حضور شرکت های خارجی فراهم گردد.همانطور که پیشتر گفتیم پکن پایتخت چین و یکی از پرجمعیت ترین شهرهای جهان و دومیشن شهر پرجمعیت چین بعد از شانگهای است. شانگهای نیز بزرگترین شهرصنعتی چین و یکی از پرجمعیت ترین شهرهای این کشور است که شهروندانی بشدت ثروتمند دارد.  شانگهای بزرگترین بازار مصرف چین بوده و بزرگترین و محبوب ترین بازار محصولات مصرفی وارداتی محسوب میشود. همچنین نمایشگاه های تخصصی نظیرسیال شانگهای ونمایشگاه های عمومی نظیر نمایشگاه واردات چین به مرکزیت شانگهای برگزار میشوند این شهر در تلاش است با سرمایه گذاری بر ظرفیت های رقابتی خود در زمینه کشتیرانی و تجارت خود را بعنوان یک مرکز مالی و نوآوری در سطح جهانی معرفی کند.نقطه ضعف این شهر در روند رشد تولیدات صنعتی مانند خودروسازی است این در حالی است که شانگهای از شبکه های توزیع و زیرساخت های تجاری توسعه یافته ای برخوردار است.

مبادلات تجاری چین

کشور چین در سال 2022 مجموعا 3600 میلیارد دلار صادرات داشته است ؛ بیشترین صادرات چین با مبلغ 745 میلیارد دلار به اتحادیه اروپا بوده ، سپس به آمریکای شمالی با مبلغ 635 میلیارد دلار است. در واقع کشور آمریکا بزرگ ترین بازار صادراتی چین است و بیشترین مازاد صادراتی چین هم در ارتباط با آمریکاست.در حوزه واردات  کشور چین در سال 2022 مجموعا 2700 میلیارد دلار واردات داشته است ، بیشترین واردات به چین با مبلغ 1500 میلیارد دلار از کشور های آسیایی صورت گرفته ، در رتبه بعدی اروپا به 489 میلیارد دلار قرار دارد.نکته قابل توجه این است که واردات چین به آمریکای شمالی با مبلغ 220 میلیارد دلار است بنابراین شاهد اختلاف زیادی میان میزان واردات و صادرات این دو کشور هستیم فلذا بیشترین مازاد تجاری چین از این کشور حاصل میشود.روند تبادلات تجاری غیرنفتی ایران با چین در 10 سال اخیر افزایشی بوده بدین شرح که در سال 1392 میزان صادرات ایران به کشور چین 7.4 میلیارد دلار بوده که در سال 1402 این رقم به 14 میلیارد دلار در 303 قلم کالا رسیده است . در حوزه واردات نیز در سال 1392 میزان واردات ایران از کشور چین 9.6 میلیارد دلار بوده که در سال 1402 این رقم به 18.5 میلیارد دلار در 3744 قلم کالا رسیده است. در واقع میتوان این گونه تحلیل کرد که طی این 10 سال ایران تقریبا واردکننده ی خالص از چین بوده با این وجود چین بزرگترین بازار صادراتی ما بوده و بزرگترین شریک تجاری ما محسوب میشود.

کانال های توزیع

منظور از کانال های توزیع شیوه ها و راه های ارتباطی میان تولیدکنندگان و یا واردکنندگان با عرضه کنندگان و مصرف کنندگان است.این که بتوانیم محصول را خود مستقیما به مصرف کننده برسانیم یا بواسطه عرضه کننده ، با بهره گیری از کانال های توزیع میسر است.سه کانال عمده توزیع در چین وجود دارد که عبارتند از :1.کانال توزیع بازاریابی مستقیم که از واحد تولیدی یا تجاری به مصرف کننده است.2.کانال توزیع عمده فروشیبرای نمونه عمده فروش های آنلاین چین عبارتند از:Dhgat.comAlibaba.comAliexpress.com3.کانال توزیع خرده فروشیکانال های خرده فروشی مدرن با پیشرویی سوپرمارکت ها مهم ترین کانال توزیع محصولات ، بویژه محصولات غذایی بسته بندی شده هستند ولی فروشگاه های اینترنتی نیز اکنون دومین کانال قوی فروش هستند که با سرعت بسیاربالایی رو به پیشرفت هستند تا جایی که عمدتا تمامی فروشگاه ها به دو صورت آنلاین و حضوری مبادرت به فروش میکنند اما غالبا فروش حضوری و مکان فروشگاه تبدیل به مکانی نمایشی شده چرا که مردم چین ترجیح میدهند به صورت آنلاین خریدشان را انجام دهند.فروشگاه های راحت موسوم به فروشگاه های 7/24 فروشگاه های بدون تعطیلی هستند که در 24 ساعت شبانه روز و در 7 روز هفته فعالیت دارند.این ها نیز بخشی از شبکه های خرده فروشی هستند که مهمترین امتیازشان موقعیت جغرافیایی (از حیث محلی بودن) و قابلیت دسترسی آسان و سریعشان است که سبب شده قادر به تحویل محصول ظرف 30 دقیقه در محل خریدار باشند. برای مثال :Family – Hongqi – Tianfu – Myj – Usmail – Easyjoy – Meiyijia – …چند نمونه از خرده فروش های آنلاین نیز عبارتند از:Jd.comAlibaba group holding LtdWalmart Incنوع دیگری از فروشگاه های خرده فروش هایپرمارکت ها هستند که غالبا توسط خارجیان و بصورت سنتی اداره میشوند.امروزه چینی ها مبادرت به خرید سهام این هایپرها کرده و خود تبریل به بزرگ ترین سهامداران این قبیل فروشگاه ها شده اند.همچنین سوپرمارکت ها که عمدتا توسط شرکت های محلی اداره میشوند که گاها بصورت مستقیم از واردکنندگان و تولید کنندگان  محصولات خود را تامین میکنند اما عمده اتکا آنها به توزیع کنندگان و عمده فروش ها است.در حالی که در کشورهای غربی بازارهای خرده فروشی مهمترین کانال های توزیع هستند ، در چین این کانال ها بشدت تفکیک شده میباشند.بدین شرح که برای مثال در آمریکا خرده فروش های بزرگ بازار را در اختیار دارند اما در خرده فروش های کوچک اما بسیار زیاد فعالیت دارند.امروزه فروش مستقیم ( بازاریابی مستقیم ) در چین قوی ترین و شایع ترین کانال توزیع محسوب میشود.اتحادیه خرده فروشی و فرانچایز چین با 1200 عضو و 460,000 فروشگاه در سراسر چین ، نماینده ی رسمی بخش خرده فروشی چین میباشد.در واقع حدود 20% بازار خرده فروشی چین در اختیار این اتحادیه است.

روند توسعه چین

از زمان انقلاب کمونیستی تا 1977 وضعیت چین بسیارنابسامان بود ، قحطی و گرسنگی بر مردمان این کشور چیره شد و اقتصاد چین از جمله ضعیف ترین اقتصادها بشمار میرفت.از سال 1978 برخی اصلاحات اقتصادی در راستای آزادسازی اقتصاد صورت گرفت که سبب پیشرفت روزافزون اقتصاد این کشور شد تا جایی که امروزه چین دارای یکی قدرتمندترین نظام های اقتصادی در دنیا است. این امر موجب رشد چشمگیر طبقه متوسط ( که حدود 700 میلیون نفر را شامل میشود) در چین شد که این خود موجب افزایش تقاضا برای کالا و خدمات گردید (این میزان در واقع سریع ترین میزان رشد در جهان به حساب می آید) و این کشور را به بزرگترین بازار مصرف جهان تبدیل کرد.پس از این تحول بزرگ اقتصادی چین همواره در تلاش است از محوریت تولید فاصله گرفته و بر محوریت خدمات متمرکز شود بعلاوه سیاست فرایند انتقال از رشد اقتصادی صادرات محور به مصرف محور را پیش گرفت بدین معنا که برای مدت زیادی چینی ها برای رشد اقتصادی متکی به صادرات و سرمایه گذاری بودند اما اکنون سعی دارند با تقویت مصرف داخلی بتوانند آن قسم از بازارهای صادراتی را که بدلایلی از جمله کاهش رشد اقتصاد جهانی ، اشباع بازارهای بین المللی و بحران های اقتصاد جهانی و… رو به زوال است را احیا کنند.در این میان پدیده ی جاده ابریشم سبب پیوندی ناگسستنی نه تنها  میان اقتصاد کشورها بلکه میان مردم و تمدن ها گردیده و بستری برای توسعه ارتباطات تلقی میشود.به عبارتی میتوان اینگونه  نتیجه گرفت که امروزه هیچکس در غرب خواهان ضعف اقتصادی در چین نیست چراکه ضعف اقتصادی در چین برابر با ضعف اقتصاد جهانی خواهد بود.کشورچین از بحران مالی سال 2008 بیشترین مشارکت را در رشد اقتصاد جهانی داشته  و این توسعه خروج 800 میلیون نفر از خط فقر را به دنبال داشته است.رشد اقتصادی به قدری سریع و گسترده صورت گرفت که کشور چین در سال 2015 به تمام اهداف اقتصادی که تا بازه 2020 تعیین کرده بود دست یافت و استانداردهای زندگی ترقی خیلی زیادی کرد و با توسعه شهرنشینی ، شهرهای نوینی متولد شدند. همه ی اینها چین را بعنوان مبدا صادراتی و سرمایه گذاری در سطح جهانی مطرح نموده است.با در نظرگرفتن این تحولات انتظار میرود در سال 2028 چین به اقتصاد اول جهان تبدیل شود.سیستم تیر (Tier sys)سیستم تیر سیستمی رسمی نیست اما در اغلب مقالات اقتصادی و حتی نوشته های دولتی برای طبقه بندی شهرها به آن استناد میشود. مولفه هایی نظیر رشد اقتصادی ، تولید ناخالص داخلی ، جمعیت ، سابقه و اهمیت تاریخی و فرهنگی و … تعیین کننده ی جایگاه شهر در سیستم تیر هستند ؛ بدین شرح که تیر یک شهرهایی را شامل میشود که طبق مولفه های مذکور در بهترین وضعیت قرار دارند ، این شهرها عبارتند از : شانگهای ، بیجینگ ، گوانگجو و شینزن که 16میلیون خانوار را در خود جای دادند.تیر دو در جایگاه پایین تری نسبت به تیریک قرار دارد اما با این حال شهرهای توسعه یافته محسوب میشوند که 30 شهر از جمله هونگچین ، ووهان ، چنگدو ، کومینگ ، هانگجو و … را شامل میشود و 38 میلیون خانوار را در خود جای دادند.تیرسه نیز حدود 300 شهر با 75 میلیون خانوار را در بردارد و تیر چهار و پنج شامل 3500 شهر با 165 میلیون خانوار میباشد. سایر مناطق روستایی محسوب میشود که از پایین ترین جایگاه و بالتبع کمترین میزان رشد اقتصادی و توسعه یافتگی برخودارند.بنابراین چنانچه قصد صادرات و فروش در چین را دارید بایستی حتما درنظر داشته باشید که بازار هدف شما کدام منطقه است و مطابق با آن نوع محصول ، بسته بندی ، کیفیت ، قیمت و… را انتخاب نمایید.نکته قابل توجه این که امکان فعالیت شرکت های خارجی و عرضه محصولات خارجی بیشتر و هموارتر است و رقابت تولیدکنندگان داخلی در این مناطق بسیار اندک یا به بیانی منصفانه تر است.هرچه از تیریک به سمت تیرهای پایین تر برویم نقش تولیدکنندگان پررنگ تر و بازار رقابتی تر و در نتیجه حضور و فعالیت خارجیان دشوارتر میشود.

خدمات لجستیک و زیرساخت های حمل و نقل:

چین یکی از بزرگترین شبکه های حمل و نقل ریلی( 155000کیلومتر شبکه ریلی) و جاده ای (5.2 میلیون کیلومتر) جهان را داراست ؛ پیشبینی میشود تا سال 2035 تا 50% شاهد رشد شبکه های جاده ای و ریلی باشیم.از نظرکشتیرانی ، بندرهای شانگهای ، شینزن ، نینبوجوشان و گوانجو جزو ده بندر بزرگ دنیا قرار دارند و از نظرحمل و نقل هوایی فرودگاه شانگهای پودونگ چهارمین فرودگاه بزرگ جهان به لحاظ حمل بار است.توسعه زیرساخت های حمل و نقل که با سرمایه گذاری های سنگین در این حوزه صورت گرفته ، همواره یک عامل مهم رشداقتصادی به حساب می آید.